Berichten met het onderwerp: oekraïne

Het is bijna niet uit te leggen.
Maanden na de stormachtige ommekeer waait de revolutie nog steeds door de straten van Kyiv. Geen tomeloze tornado’s meer, maar krachtige, gerichte windstoten.
Foto’s tonen gekke kaki-pakjes en rare kozakkenkapsels. We noemen hen nationalisten of radicalen. Het zijn mensen die bijna allemaal iemand missen, gedood door een sniper of vermist geraakt tijdens de maandenlange protesten.
Een energieke groep dertigers heeft hen op sleeptouw genomen. Zij zijn jong genoeg om niet belast te zijn met het Sovjetverleden, maar oud genoeg om te beseffen wat er tien jaar geleden mis ging, na de Oranje Revolutie.
Zij willen het nu zelf doen. Hun verstand en wereldwijsheid combineren met de energie van de revolutionairen. Je voelt het alleen als je zelf door de straten van Kyiv loopt. Het is anders dan voorheen. Alles is anders.
Zorg dat je het niet mist.
Lees m’n stukken hierover in Trouw. Vandaag in De Verdieping.

   

Uiteindelijk gaat het niet om democratie, maar om vrijheid, realiseerde ik me ’s avonds in het parkje aan de zuidkant van Kontraktova Plosja.
Voor de hoeven van het paard van Kozakkenleider Konasjewitsj zat een bandje te spelen. Smalle, gespierde jongens met onblote bovenlijven jongleerden met fakkels. Meisjes dansten op de muziek. Jonge toeschouwers dromden samen met bier en sigaretten, al bleven ze wat op een afstandje.
Pas bij een van z’n laatste nummers kreeg de zanger vat op het publiek. In zijn refrein, dat al enige malen had geklonken, bracht hij plots een kleine wijziging aan. “Oi-o, oi-o, oi-o, Poetin Goejlo.” (Poetin lul) Onmiddellijk werd er gejoeld en geklapt, de muziek zoog de mensen naar het parkje toe. Een windvlaag van uitdagend patriottisme woei door de straten van Kyiv.
Ik kon het zien aan hun gezichten: de mensen zijn ervan overtuigd geraakt dat Poetin bang is voor hun vrijheid.

   

“Andriy Viktorowitsj uit Kiev, Mikolaj Ivanowitsj uit Charkiv, Joeri Petrowitsj uit Zaporizja...”
Eén voor één noemt de ceremoniemeester de namen van de meer dan tweehonderd jongens op. Sommigen van hen hebben de rode konen nog op de wangen; ik realiseer me dat zij niet konden bevroeden dat zij de week na de diploma-uitreiking in het oosten zullen gaan vechten.
Hun familieleden weten het. Ze reisden van ver naar de landmachtbasis in Lviv, om de laatste familiefoto's te maken. Ze zingen in vervoering het volkslied. Sommigen huilen.
Om het geluk af te dwingen, gooien de nieuwe soldaten tijdens hun marsronde handenvol muntjes in de lucht; een glinsterende fontein van ragfijn zilver, gerinkel van geldstukken op het asfalt.
Na afloop kruipen de kinderen tussen de benen van de volwassenen, op zoek naar de muntjes. Ik hoor hun joelende stemmetjes, en huiver bij de gedachte aan uiteengereten lichamen op een aardappelveld, ergens in het verre oosten.

    

   

"Oekraïne zit in een spagaat. Door de oorlog in het oosten stokt het proces van loestratsja, reiniging van het politieke systeem. We moeten af van het systeem van oligarchen - maar tegelijkertijd hebben we diezelfde oligarchen nu hard nodig. Neem de benoeming van multimiljonair Igor Kolomojski tot gouverneur van Dnepropetrovsk; een omstreden politicus die veel bedrijven bezit, maar tegelijk een overtuigd patriot die geld en middelen beschikbaar stelt aan het leger."
"Europa heeft de mond vol van hervormingen en corruptiebestrijding. Maar met een dreigende invasie is dat bijna onmogelijk. Oekraïne voert de strijd tegen de separatisten zonder steun van Europa. Dus moeten we roeien met de riemen die we hebben."
Aldus de Kyivse politicoloog en publicist Oleksiy Haran, die ik gisteren interviewde. Lees mijn stuk van vandaag in Trouw (via Blendle).

   

Uit het bloed en het stof van Maidan komt Halyna naar voren gestapt. Kersvers politica van de Democratische Alliantie, een piepklein partijtje met grootse idealen.
Twee zetels haalde de partij in de lokale verkiezingen in Kiev. Dat is heel weinig, vergeleken met de beweging UDAR van burgemeester Vitali Klitsjko, die in de raad tweederde van de zetels inneemt - en de facto alle macht heeft in en ver buiten het stadhuis; een recept voor corruptie, vriendjespolitiek en belangenverstrengeling.
Macht komt met voordelen. Er wordt naar haar geluisterd als ze het nutsbedrijf opbelt dat de watervoorziening te wensen overlaat.
En macht komt met verlokkingen.
In de Raad vindt nu het kooigevecht plaats, om nieuwe procedures, benoemingen en posities. Halyna’s partij gaat voor het hoofd van de Budgetcommissie, waar het meeste geld is en dus de meeste corruptie.
En dan?
Dan zit je hoog en droog op een machtige positie, in een systeem waarin het gemakkelijk is te graaien - want iedereen deed het, doet het nog steeds.
Halyna niet, zegt ze me, en ik neig ernaar haar te geloven.

   

Ze heet Hanna en zorg dat je er geen ruzie mee krijgt.
Ik denk dat ministers en parlementariërs bang zijn voor haar vlammende ogen en haar woorden, scherp als geslepen messen.
Hanna Hopko coördineert het Reanimatiepakket van Hervormingen Initiatief, een groep experts op allerlei gebieden die zelf hervormingsvoorstellen doen. Zonder goeie wetten kom je immers nergens in een democratie.
Zoals de wet op openbare informatie bij vastgoedeigendom (van wie is dat landhuis?), hervormingen in het kantoor van de procureur-generaal (waarom wordt wie vervolgd?) en – belangrijk nu – een nieuwe wet die openbaarmaking van financiële geldstromen bij verkiezingen regelt (wie betaalt de campagnes van de parlementariërs?).
De Oekraïners moeten het nu zelf doen, in plaats van alles aan de president over te laten, zoals na de Oranje Revolutie van 2004. Niet alle hoop vestigen op op de Europese Unie, “want zij begrepen niets van Euromaidan” en zich ook niet onderwerpen aan het IMF “want zij stellen veel te pijnlijke voorwaarden”.
De revolutie van Euromaidan moet worden omgezet naar de revolutie van effectiviteit. En daar is haast bij. Hanna heeft de zelfverdedigingsgroepen van Maidan achter zich staan. Die nog even energiek zijn als toen.
Nieuwe wetten schrijven is hard werken. Dat doe je niet met fluwelen handschoentjes.

   

Alsof de vliezen zijn gebroken. Een golf spoelt over Hrushevskoho, langs de plaats waar ooit de barricades waren. De mensen van de Maidan zijn er nog. Camouflagepakken en Kozakkenkapsels, een teug nationalisme en dat vreemde mengsel van fanatisme en discipline.
Ze marcheren de heuvel op. Met ditmaal de Rada als doel. Want het paleis van de volksvertegenwoordigers is nog steeds een vesting vol verraders.
Boven slaat de menigte stuk als golven op de branding, gestuit door de neoclassicistische pilaren van het Oekraïense parlement.
Voor de deur stellen de demonstranten zich in slagorde op, tegenover elkaar, een gangpad openlatend. Tussen hen in wordt een loper uitgerold, waarop de hoofden van de parlementariërs zijn afgebeeld. Ik verwacht dat zij eroverheen zullen lopen om vol verachting hun voeten af te vegen aan die zo gehate hoofden, maar dat gebeurt niet. Er worden stickers geplakt over de gezichten van alle parlementsleden die voor de wetten van 16 januari stemden - die Oekraïne in de praktijk omtoverden tot dictatuur. ‘Zrada’ - ‘verraders’ staat nu op hun voorhoofd geschreven.
Dan volgen de toespraken van de leiders; overtuigde democraten en het gebruikelijke poeltje populistische parlementariërs.
Democratie geeft iedereen zijn eigen stem.
Een man schreeuw ‘loestratsja!’ - ‘reiniging!’, jonge meiden zwaaien vrolijk-dreigend met hun bezems, een vrouw uit Donetsk roept dat er niet gewauweld moet worden maar dat ze de terroristen moeten vernietigen - haar ogen vlammen - en kinderen houden spandoeken omhoog: ‘Mijn pappa is patriot, laat hem in dienst!’ Soms dringen enkelen dreigend op richting de deur, maar anderen weerhouden hen.
Dan dragen twee mannen een spandoek met de ‘Hemelse Honderd’ naar voren. Zij stierven op Maidan. De mensen applaudisseren, en buigen hun hoofden voor het vergoten bloed.
Natrillend, als een moegejaagd beest komt de menigte tot rust.
De bijeenkomst eindigt in schoonheid. Weloverwogen en met verstand. De demonstranten eisen niet alleen vervroegde verkiezingen, maar eerst een verandering van de Kieswet. Zodat duidelijk is wie welke campagne van de parlementariërs financiert. En dat moet snel, want het zomerreces daagt.
Als ik wegloop, zie ik dat de camouflagepakken zich hebben opgesteld naast de politieagenten - die vier maanden geleden nog op hen in hakten.
Het parlement is toch van hen? Dan moeten zij het ook bewaken.

   

Na de revolutie wordt het stil. Terwijl het echte werk dan pas begint. Het land is corrupt tot in de haarvaten, er is juist opnieuw een oligarch als president gekozen en in het oosten destabiliseren opstandelingen het land. Kan de Euromaidan beweging de revolutie omzetten in effectieve democratie? Deze week ga ik op zoek naar de Kraamkamer van de democratie in Oekraïne.

   

Twee dagen lang warme woorden in Warschau. Wat willen Polen en Oekraïne van Obama en wat heeft de Amerikaanse president te bieden? Luister naar m’n verslagje in het Radio 1 programma Bureau Buitenland.

   

Wil Hongarije nu ook een stuk van de taart die Oekraïne heet? De onlangs herkozen Hongaarse premier Victor Orban wil autonomie voor Hongaren over de grens – “en het is mijn verwachting dat Hongaren dat in het nieuw te vormen Oekraïne ook krijgen”. In Transkarpatië woont een grote Hongaarse minderheid. De afgelopen dagen reisde ik af naar het uiterste zuidwesten van Oekraïne en sprak met hen. Hoe ervaren zij de crisis? Willen zij zich afscheiden? Wat zijn hun problemen, en hoe zien zij hun toekomst? Gaan zij zondag stemmen? Luister de reportage in VPRO's Bureau Buitenland op Radio 1.

*Deze reportage kwam mede tot stand dankzij Corine, die mij gastvrij opving in haar gezellige huishouden en zorgde voor een uitstekende vertaalster Hongaars.

   

Hoe verdeeld is Oekraïne nu eigenlijk? Met die vraag ben ik veel bezig. In het westen van het land zijn veel vooroordelen over oost, en andersom. Tegenstellingen uit de geschiedenis worden opgerakeld en uitgebuit. Heeft Oekraïne een eigen identiteit? Is het de moeite waard om te bouwen aan een toekomst voor Oekraïne - of is het te laat? Ik zocht antwoorden bij twee van de meest respectabele intellectuelen van Oekraïne: historicus Jaroslav Hrytsak en journalist-essayist Mykola Riabchuk. Lees het stuk in Trouw, ‘De Verdieping’.

   

De afgelopen maanden wordt veel verwezen naar het vermeende fascisme in Lviv, West-Oekraïne. Inmiddels heb ik de geschiedenis grondig doorgeploegd, en heb ik in al die jaren veel Lvivianen ontmoet - maar een echte fascist of neo-nazi ben ik zelden tegengekomen. Ook de strijders van het Oekraïense Opstandelingenleger liggen onder vuur. In hun strijd om onafhankelijkheid in de jaren veertig en vijftig maakten zij vele vijanden. Enkele van de OePA-strijders zijn Ljoebomir (89) en Darina (88) Poljoega. Een weergave van de ontmoeting met hen in Trouw, 'De Verdieping'.

   

‘De strijd om Europese waarden is een strijd van de 'open samenleving' tegen de 'gesloten staat', zegt Michnik. Hij plaatst de maatschappij waarin verschillende groepen samenleven - weliswaar met wrijving - tegenover de Staat waarin de dictatuur van de meerderheid geldt, die de leider tot in lengte van jaren in het zadel houdt. "Die strijd om een pluriforme samenleving stopt nooit."’ Lees het hele stuk vandaag in Trouw, ‘De Verdieping’.

   

Het lijkt inmiddels al zo lang geleden. Euromaidan. Het begint eind november en ik  ben erbij. De bezetting van het plein is een vreemde mix van oproer, carnaval en bittere ernst. Er zijn concerten van populaire bands, de mis wordt opgedragen, er zijn vurige politieke toespraken. Maar pas als ik echt met mensen in gesprek ga, zie ik dat de bezetting van het plein slechts symbolisch is. De echte strijd voeren zij met de rector of de baas. De demonstranten zetten hun toekomst op het spel, en kunnen niet meer terug. Hoe stervenskoud het ook is, zij blijven tot zij hun doelen hebben bereikt. Luister.

   

Dit is Sirko, een van de jonge leiders van de Rechtse Sector van Lviv. Een intelligente jonge kerel, student filosofie en geschiedenis, ervan overtuigd dat Oekraïners moeten strijden tegen de Russische agressie. Daarbij is wapengebruik geen taboe. “Wat moet je als je gezin wordt bedreigd door gewapende mannen? Dan is de tijd van praten en argumenteren voorbij.” Ik kon deze jongeman, vader van een tweejarige dochter, wel begrijpen. Veel Oekraïners weten dat ze er uiteindelijk alleen voor staan. Militaire steun van Europa of Amerika lijkt uitgesloten. Dan moet je jezelf redden.
Ik sprak over het toenemende patriottisme en radicalisme in Oekraïne op Radio 1 LINK en schreef er een stuk over: vandaag in Trouw.

   

Voor Vrij Nederland schreef ik het profiel van de mogelijke toekomstige president van Oekraïne: oppositieleider en bokskampioen Vitali Klitsjko, die een hoofdrol speelt tijdens Euromaidan. Lees!

Foto: Een van de mensen die ik interviewde voor dit stuk: bokscommentator Joeri Nestorenko op de kiek met Klitsjko.

   

De West-Oekraïense stad Lviv geldt als de historische bakermat van de protestbeweging Euromaidan. Haar getormenteerde verleden is een vruchtbare bodem geweest voor de huidige opstand tegen president Janoekovitsj. Gastauteur en correspondent Michiel Driebergen legt uit hoe dat komt. Lees het stuk en kijk naar de prachtige foto’s van documentair fotograaf Dolph Kessler.