Met ‘Lviv, Stad van Paradoxen’ in de hand spreken we met de volgende generatie over de geesten uit het verleden, en dromen we over de Toekomst.
Maksym (25) is de enige wiens voorouders in de stad woonden. Daarmee hoort zijn familie bij de drie procent ‘oorspronkelijke bewoners’ van Lviv - de rest van de bevolking werd in de jaren veertig vermoord of verbannen.
Je een burger weten van een land is lastig als je allemaal nieuwkomer bent. Gebrek aan burgerschap legt de basis voor corruptie, zegt Ruud.
Tetyana (30) vindt dat er daarom een Museum moet komen, waarin aandacht is voor de pijnlijke episodes van de geschiedenis, om contact te maken met de geesten uit het verleden. Marta (27) vindt dat maar een naargeestig project; Oekraïne heeft het nodig trots te zijn vindt ze.
Maksym denkt erover een themacafé te beginnen, waarin het verleden en de toekomst met elkaar verbonden kan worden. Of hij bij de verwezenlijking van zijn café om corruptie heen kan? ‘Corruptie zit in mijn bloed’, zegt hij, wereldwijs als hij is.
'Ik kreeg vorige week je boek binnen en heb het met veel belangstelling gelezen. Eigenlijk is de stad Lviv vooral een kapstok waaraan je een verhaal ophangt over een onderbelicht gebied van Europa en een onbekend gebleven deel van de geschiedenis. Interessant zijn die delen die gaan over de wordingsgeschiedenis van de Oekraïense ziel en hoezeer de geschiedenis hierin een rol speelt. In die zin is het expemplarisch voor de vaak onderschatte rol van geschiedenis. Ik kan mij voorstellen dat je werkend in zo'n stad en in de huidige situatie eens te meer het gevoel hebt deel te zijn van de geschiedenis. Spijtig is het dat je van slechts een klein deel van deze geschiedenis getuige zult zijn, en van een nog kleiner gedeelte verslag kunt doen. Daarvoor leven we immers te kort. In het lege midden tussen enerzijds het gissen naar wat komen gaat en anderzijds het terugzien op wat zijn beslag al heeft, doet de chroniqueur zijn vlijtige werk.'
A. Huisman, Amsterdam
Kees vindt dat we mogen dromen.
En dus had hij Jolante en Sergej gevraagd fotoportretten te maken van de bewoners van Lviv. Een tramchauffeuse, een rector, een Maidan-activist, een serveerster, een journalist, een priester en een straatveegster. Daarnaast verzamelde hij portretten van voormalige bewoners van Lviv. Een jood, een metropoliet en een dichteres.
De droom was de geschiedenis te verbinden met het heden, om de toekomst tegemoet te kunnen treden. Dat is moeilijk in Lviv, waar rond de Tweede Wereldoorlog de bevolking verdreven en vermoord werd, om vervangen te worden door nieuwkomers.
We klommen de toren op, waar ze juist de portretten op de kantelen plakten. Het waren er zesenvijftig, op elke kanteel één. De wind wapperde door onze haren, de klokkentoren sloeg drie uur. In de diepte ronkte de stad tussen de heuvels, als een spinnende kat op een welvend groen tapijt.
Nadat de officiële opening was verricht, en we door de ogen van de bewoners hun stad hadden bekeken, pakten we een grote paraplu. We klauterden de kantelen op, klapten onze paraplu’s uit, riepen één, twee, drie... en we dwarrelden met z'n allen naar beneden, richting marktplein, zwevend op de wind.
(Foto: K. De Gelder)
“Oekraïne vocht tegen totalitaire regimes, maar wij hebben zelf ook een totalitair verleden. Onze hele stad staat vol met totalitaire monumenten. We moeten bij onszelf te rade gaan.”
“We moeten Polen de kans geven onze stad te renoveren. Zij hebben ooit onze huizen gebouwd, en hebben dus de juiste kennis daartoe.”
“Ik heb een Russisch paspoort, en voor mij lijkt Lviv soms wel een gesloten stad. De grensbewakers hielden me een uur vast om me te ondervragen.”
“IT biedt vele oplossingen voor de bureaucratie. Maar bestuurders en ambtenaren begrijpen niet hoe het werkt. Zij zijn laks en onverschillig.”
“Vanwege de groei van het toerisme trekken de mensen uit het stadscentrum weg. Maar ook de regelgeving werkt niet mee. In het centrum zijn problemen met elektriciteit en wateraanvoer. Dat kunnen we niet oplossen omdat de huizen op de monumentenlijst staan.”
“Ik was in Eindhoven en zag dat lege Philipsfabrieken werden omgebouwd tot gebouwen met bedrijfjes en goedkope appartementen. Dat willen wij hier ook.”
“Deze generatie moet het doen. Mijn generatie (60) zal wachten tot iemand het voor ons implementeert.”
"Wij van de gemeente zijn van plan de 37 kilometer fietspad die er nu is in de komende tien jaar uit te breiden tot 370 kilometer."
“Na Maidan willen we hier blijven. We willen in Europa studeren, en dan terugkeren om hier onze stad te verbeteren.”
“Dit is een schokkend boek, omdat het onze stad toont zoals het is.”
“Dit boek kon nu pas verschijnen. Eerder konden we in niet in de spiegel kijken.”
“Na de omwenteling, 25 jaar geleden, kwam de belofte op een beter leven. Dat leven is nog steeds niet gekomen. Dat zie je aan de foto’s in dit boek.”
“Laten we blij zijn dat we in Oekraïne zo’n boek kunt maken. In Wit-Rusland is een maker van een boek opgepakt omdat de mensen op zijn foto’s verdrietig keken.”
“Als ik een vrouw op een foto zie, wil ik haar zien zoals ze in de ochtend is: onopgemaakt en met omgekamd haar.”
“Dit is hoe de mensen in West-Europa Lviv zien. Laten we het als stimulans zien om onze stad te verbeteren.”
We verzamelden ons om het boek, als om een juist geworpen teerling, als om de wieg van een eerstgeborene.
We streelden over de kaft, hielden het bladpapier kritisch tegen het licht, mompelden goedkeurend of waren in onze wiek geschoten over dat ene domme foutje.
We knepen ons in onze handen dat het allemaal tijdig klaar was. En we moesten die vermaledijde boekpresentaties nog voorbereiden. Als de wiedeweerga mensen, kom.
’s Avonds werd copieus gedineerd, met wijn, werden sigaretten gerookt, clichés over Oost-Europa gebezigd, werd gelachen en moesten we spreken over de oorlog - die op ons’ aller lippen was - en tenslotte voldeden we aan de rekening met verbaasde blik; de waarde van de Hrivna daalde sneller als een roestig stuk lood in gitzwart water.
Onder ons gezwegen, wisten we allemaal dat als dit niet een begin was van iets nieuws, dat het dan een einde was.