Lviv, de Midden-Europese stad die zo vaak van naam veranderde, heette in het jiddisch Lemberik. In 1939 woonden er 110 duizend Joden. Nu heeft een historische reisgids als ondertitel: Een reis naar lege plekken.

Heleen Zorgdrager, Michiel Driebergen, Diderik Prak: De Joden van Lemberg.
De Hondsrug Pers, 96 pagina's; € 14,90.

Lemberg, Lemberik, Lwów, Lviv - het zijn vier namen voor één stad. De oudste inwoners veranderden zonder te verhuizen drie maal van land. Honderd jaar geleden lag deze stad in het oosten van het Habsburgse Rijk, daarna in het oosten van Polen, daarna in het westen van de Sovjet-Unie. Tegenwoordig is dat het westen van Oekraïne.

Elke stadsnaam heeft zijn oorsprong in een andere taal. Lemberik hoort bij de groep die jiddisch sprak. In 1939 was die nog met 110 duizend mensen aanwezig, eenderde van de bevolking. Ze leverde, onder meer, driekwart van de artsen en advocaten.

In 1944 was dit bevolkingsdeel zo goed als weggevaagd. De huidige stad, schrijven Michiel Driebergen, Diderik Prak en Heleen Zorgdrager in De Joden van Lemberg, lijkt 'het achtergebleven decor van een theaterstuk, waaruit de oorspronkelijke bewoners zijn verdwenen'.

De ondertitel van hun historische reisgids spreekt boekdelen: Een reis naar lege plekken. De nazi's verwoestten in 1941 en 1942 bijna alle synagogen. Maar in tegenstelling tot het ooit minstens zo Joodse Warschau staat de rest van het oude centrum nog goeddeels overeind. De plekken van de oude gebedshuizen zijn nu 'gapende wonden in het straatbeeld'.

Bij de ruïne van de uit 1582 daterende Goldene Rose-synagoge werd een paar jaar geleden het restaurant 'Bij de Goldene Rose' geopend. De huidige rabbijn Siva Fainerman, van buiten Lviv afkomstig, is er niet blij mee. 'Er zijn daar mensen vermoord. Het is niet goed als er gegeten en gedronken wordt op deze plek.'

Zo is er meer in deze stad waarover je de wenkbrauwen kunt fronsen. De Oekraïense autoriteiten gebruiken het in de herfst van 1941 door Joodse dwangarbeiders opgetrokken concentratiekamp Janowska bijvoorbeeld in ongewijzigde vorm als gevangenis.

Herdenkingsplaquettes zie je in Lviv bijna niet, affiches van antisemitische clubjes wel. Deze reisgids, gelardeerd met de levensverhalen van schaarse overlevenden en achterblijvers, vult in meerdere opzichten een vacuüm.

Een van de laatste jiddisch sprekende inwoners vat de recente geschiedenis zo samen: 'Dos lebn setzt sich fort waiter.'